Sınırda karbon düzenleme mekanizması, aynı zamanda karbon sınır ayarlama mekanizması olarak da bilinir ve karbon sızıntısını önlemek ve küresel ticarette adil rekabeti teşvik etmek için tasarlanmış bir düzenleyici araçtır. İthal mallara, aynı ürünler yerel karbon fiyatlandırma sistemi altında üretilseydi ödenecek tutara eşdeğer bir karbon fiyatı uygular. Amaç, sıkı iklim politikalarına sahip ülkelerde faaliyet gösteren şirketlerin, daha zayıf veya hiç karbon düzenlemesi olmayan bölgelerdeki yabancı üreticilere kıyasla dezavantajlı duruma düşmemesini sağlamaktır. Mekanizma öncelikle çimento, demir-çelik, alüminyum, gübre, elektrik ve hidrojen gibi karbon yoğun endüstrileri hedef almaktadır; bu sektörler, emisyonların yüksek ve küresel rekabetin güçlü olduğu sektörlerdir.

İthalatçıların ithal ürünlerindeki gömülü sera gazı emisyonlarını hesaplamalarını ve raporlamalarını gerektirmektedir. Hesaplamalar, Avrupa Birliği Emisyon Ticareti Sistemi (AB ETS) ile uyumlu standart metodolojileri izlemeli ve doğrulanmış veriler periyodik olarak sunulmalıdır. İthalatçıların daha sonra, menşe ülkede halihazırda ödenmiş karbon fiyatlarına göre ayarlanmış, mallarının toplam emisyonlarına karşılık gelen sertifikalarını satın alıp teslim etmeleri gerekmektedir. Sistem, şeffaflık ve hesap verebilirliği teşvik etmekle kalmaz, aynı zamanda dünya çapındaki üreticileri daha temiz üretim teknolojilerini benimsemeye teşvik eder.

Sınırda Karbon Düzenleme Mekanizması Nedir?

Sınır karbon düzenleme mekanizması yerli ve yabancı üreticiler arasında karbon emisyonu maliyetlerini eşitlemek için geliştirilmiş bir iklim politikası unsurudur. Temel amacı, şirketlerin karbon maliyetlerinden kaçınmak için üretimi daha az katı iklim düzenlemelerine sahip ülkelere kaydırdığı karbon sızıntısını önlemektir. Düzenleme mekanizması kapsamında, belirli karbon yoğun malların ithalatından, malların ithalatçı bölgenin emisyon ticaret sistemi (AB Emisyon Ticaret Sistemi (EU ETS) gibi) kapsamında üretilmesi durumunda uygulanacak karbon fiyatına eşdeğer bir ücret alınır.

Mekanizma, ithalatçıların piyasaya giren ürünlerin gömülü sera gazı emisyonlarını bildirmelerini ve bu emisyonları yansıtan sertifikaları satın almalarını zorunlu kılarak çalışır. Sertifika sayısı, ithal edilen mallarla ilişkili CO₂ eşdeğeri emisyon hacmine karşılık gelir ve menşe ülkede halihazırda ödenmiş olan karbon fiyatına göre ayarlanır. Başlangıçta mekanizma, çelik, alüminyum, çimento, gübre, elektrik ve hidrojen gibi sektörleri kapsamakta ve kademeli olarak genişlemeyi planlamaktadır. Sınır Karbon Ayarlama Mekanizması, ticaret politikasını iklim hedefleriyle ilişkilendirerek küresel olarak daha temiz üretimi teşvik etmtek ve karbon nötr bir ekonomiye geçişi desteklemektedir.

Sınırda Karbon Düzenleme Mekanizması Ne Zaman Başlayacak?

Sınır karbon düzenleme mekanizması, Avrupa Birliği'nin daha kapsamlı “Fit for 55” iklim politikası paketinin bir parçası olarak 1 Ekim 2023'te resmen geçiş aşamasına girdi. Bu ilk aşamada, ithalatçıların çelik, çimento, alüminyum, gübre, elektrik ve hidrojen gibi kapsam dahilindeki malların gömülü sera gazı emisyonları hakkında veri toplamaları ve raporlamaları gerekiyor; ancak henüz herhangi bir finansal ayarlama veya ödeme uygulanmamıştır. Süreç, şirketlerin, düzenleyicilerin ve gümrük yetkililerinin yeni sisteme uyum sağlamalarına, raporlama metodolojilerini geliştirmelerine ve uluslararası tedarik zincirleri genelinde doğru emisyon takibi sağlamalarına yardımcı olmak için tasarlanmıştır.

Mekanizmanın tam uygulama aşamasının 1 Ocak 2026'da başlaması planlanmaktadır. Bu tarihten itibaren ithalatçıların, ithal ettikleri ürünlerle ilişkili karbon emisyonlarını karşılamak için sertifikaları satın alıp teslim etmeleri gerekecek. Sertifika fiyatı, AB Emisyon Ticareti Sistemi (EU ETS) kapsamındaki izinlerin ortalama haftalık fiyatını yansıtacaktır. Mekanizma kademeli olarak genişledikçe, AB'nin 2050 yılına kadar iklim nötrlüğüne ulaşma uzun vadeli hedefiyle uyumlu olarak daha fazla sektör ve emisyon kaynağı dahil edilebilir.

Sınırda Karbon Düzenleme Mekanizması Mevzuatına Tabi Sektörler Hangileri?

Sınır karbon düzenleme mekanizması, şu anda karbon sızıntısı riskine en çok maruz kalan, karbon yoğun sektörlerden oluşan belirli bir gruba uygulanmaktadır. Bu sektörler arasında çimento, demir-çelik, alüminyum, gübre, elektrik ve hidrojen yer almaktadır. Sektörler, küresel sera gazı (GHG) emisyonlarının büyük bir kısmını oluşturmakta ve uluslararası alanda yoğun bir şekilde ticareti yapılmaktadır. Sektörlerin dahil edilmesi, Avrupa Birliği'ne ithal edilen ürünlerin, AB üreticilerinin AB Emisyon Ticaret Sistemi kapsamında karşılaştıkları maliyete benzer bir karbon maliyetine tabi olmasını sağlamaktadır.

Mekanizma geliştikçe, Avrupa Komisyonu, kapsamını kademeli olarak ek ürün ve sektörleri de kapsayacak şekilde genişletmeyi planlamaktadır. Gelecekteki potansiyel adaylar arasında kimyasallar, plastikler, cam ve kâğıt ile yüksek oranda karbon içeren diğer malzemeler yer almaktadır. Genişleme, geçiş aşamasında kazanılan deneyime ve izleme ve raporlama sistemlerinin başarısına bağlı olacaktır.