Çevresel Etki Değerlendirmesi (ÇED) Neden Gereklidir?

Çevresel Etki Değerlendirmesi ya da kısa adıyla ÇED, doğada yapılacak bir işletme projesinin veya faaliyetinin, çevreye ne gibi etkileri olacağını öngörme süreci olarak bilinir. Dolayısıyla atık oluşturacak veya yapacağı işlemler ile çevreye etki edebilecek tüm hizmetler ÇED ile değerlendirilir. Yeni kurulacak işletmelerin doğada yürütecekleri çalışma veya fabrika bacasından çıkaracağı duman ya da üretim sonucu ortaya çıkacak atıkların çevreye ve tüm doğal bölgelere olumsuz yaratabileceği etkileri ortaya çıkarma süreci çevresel etki değerlendirmesi olarak anılmaktadır.

[widgetkit id="31" name="Çevresel Etki Değerlendirmesi (ÇED) Neden Gereklidir?"]

Çevresel değerlendirmede sadece işletme faaliyetinin ortaya çıkaracağı zararları değil, bunları önleme veya alternatif geliştirme seçeneklerini de içeren geniş kapsamlı bir çalışma yapılır. Özel sektörün teşebbüslerinin nasıl bir etki yaratacağı konusunda uzmanların yapacağı etki değerlendirmesi bu yüzden önemlidir. Elbette sanayi veya madencilik gibi girişimlerin ülke ekonomisine ve kalkınmasına faydası tartışılmaz ancak diğer yandan insanoğlu marifetiyle tabiata zarar verilmesi de uzun vadede, o işletme sahibi de dahil olmak üzere herkesin yaşam kalitesini düşürecektir.

İşte bu gibi nedenlerden ötürü yeni başlayacak bir çalışmanın önce çevresel etki değerlendirmesi yapılır. Ortaya konan sonuçlar ve seçenekler değerlendirilerek önlemler alınır ve sonuçta hepimize yaşam boyu gerekli olan tabiat korunmuş olur. Bu süreçler resmi kanallar ile ilerlemekte ve tamamlanmaktadır.

ÇED Raporu Kimler İçin Gerekli?

Çevresel Etki Değerlendirmesi çalışmasının sonucunda hazırlanan ÇED raporu kimler için gerekli bakalım. Bazı sektörlerin yapacakları çalışma nedeniyle çevresel değerlendirmeden muaf tutulduğunu da hatırlatalım. İlgili mevzuatta hangi faaliyet kollarının muafiyetten faydalanabileceği belirtilmektedir. Çevresel etki, başlayacak olan projelerin çevreye nasıl etki edeceğinin raporlaştırılması ve değerlendirilmesidir.

Bir faaliyet kolunun çıktı üretirken ortaya çıkardığı yan etkilerin değerlendirmesi, çevrenin zarar görme ihtimalini belirtir. Bilimsel olarak değerlendirme yapılır ve ne yapılırsa bu olumsuz etkilerin zararı önlenir konusunda da fikir belirtilir. Bazı iş kollarında ÇED raporuna gerek duyulmaz ancak aşağıdaki sektörler ÇED raporu almak durumundadır:

• Rafineri
• Termik güç santrali
• Nükleer yakıt tesisi
• Metal endüstri tesisi
• Kimyasal süreçlerle yapılan kaplama faaliyetleri
• Asbest çalışmaları
• Endüstriyel üretim yapan kimya tesisleri
• Patlayıcı ve parlayıcı madde üreten tesisler
• Havaalanları
• Kentler arası yollar
• Tersaneler
• Limanlar

Bu sektörlerin kesinlikle çevresel etki değerlendirmesi yapılmalıdır. Elde edilecek veriler ışığında hazırlanacak olan ÇED raporunun bağlayıcı özelliği vardır. Bu rapor hazırlanana dek işletmenin bütünüyle faaliyet geçmesi ve vermesi beklenen hizmete başlaması mümkün değildir. Bu konuda Bakanlığın çok ciddi cezai müeyyideleri bulunmaktadır.

Türkiye’de ÇED Uygulamaları

Resmi olarak ülkemizde iş kollarının faaliyetlerinin çevreyle etkileşimi konusunda yapılan çalışma 11 Ağustos 1983 tarihindedir. Bu tarihte yayınlanan Çevre Kanunu ile ilk kez ÇED raporu alınma zorunluluğu getirilmiştir. Tarihe bakacak olursak çevre ile ilgili önlemlerin eskiden beri alındığı görülmektedir. Kanun kapsamında yapılan çalışmaların ardından 1993 yılında ilk ÇED Yönetmeliği yayınlanmış ve uygulanmaya başlanmıştır. İlk defa çevresel etki değerlendirmesinin detaylarını içeren bir mevzuatın olması, sektörler hakkında hazırlanan raporların daha fazla ciddiye alınmasını sağlamıştır.

Daha sonra bu yönetmelik 1997 yılında bir takım değişikliklerle yeniden kabul edilmiştir. Bu değişimde ilk kez çevresel etki değerlendirmesi sonucu alternatiflerin oluşturulması hükmü kabul edilmiştir. Bu değişikliğin ardından 2002 yılında ÇED yönetmeliği yeniden değiştirilmiştir. Günün koşullarına ve belirlenen eksikliklere göre yeniden düzenlenen yönetmelikte faaliyette bulunacak işletmenin ÇED ile ilgili eğitilmesi sorumluluğu Bakanlığa yüklenmiş olmaktadır. 2003 yılında bir kez daha yenilenen ÇED Yönetmeliği Avrupa Birliği müktesebatları çerçevesinde sürekli güncellenmek durumunda kalmaktadır.